Siguiendo col desendolcu de dellos conceutos non esclariaos, pémeque hai que dixebrar les idegues "teatru asturianu" y "teatru fechu n'Asturies".
Esta sinonimia artificial ye cuestión qu'espardiera la inteligentzia españolista sesentera y setentera ente los bien intencionaos (o non) dramaturgos asturianos, como n'otres estayes lliteraries y de la vida cotidiana y cultural, al considerar que les obres escrites en casteyanu n'Asturies son (les) asturianes. Esto ye puru tracamundiu escontra l'asturianu y a favor del casteyanu, nun nidiu exerciciu de politización de les llingües por parte del nacionalismu español vixente n'Asturies.
Siguiendo esta idega, entós, ¿por qué nun son consideraes asturianes tamién les obres escrites en noruegu equí? La rempuesta solo atopa congruencia dende la premisa de que "el casteyanu ye la llingua propia d'Asturies". Por eso la lliteratura asturiana, pa que seya tal, tien que tar escrita na llingua de Quevedo y non n'otra, como l'asturiana. Los nomaos "bables" queden pa xuegos de segunda categoría.
Anque puea paecer nidio qu'esto nun ye más qu'un tracamundiu interesáu, la fuerza n'Asturies de los ponentes d'esti prexuiciu ye tan grande qu'índa se caltién y, ye más, ye la postura mayoritaria, alcontrando abellugu ente les mentalidaes prexuicioses y provincianes del país. Pero nun por eso dexa de ser un tracamundiu interesáu.
L'idioma propiu d'Asturies ye l'asturianu - menos en determinaes zones de variantes llingüístiques gallegues-, coles sos variantes rexonales que, precisamente nel casu'l teatru, produz una bayura casi illimitada de posibilidaes espresives y de riqueza informativa complementaria. Xusto lo contrario que consigue l'usu d'un idioma que nun ye asturianu al ser usáu por daquíen que domina a medies el so estándar, con vezos y usos amestaos. Y esto seya'l casteyanu –que mos ye más cercanu- o'l nynorsk.
Si daqué ta escrito n'asturiano, sedrá asturiano. Si daqué ta escrito n'inglés, sedrá inglés. Asina, si daqué ta escrito en casteyano, sedrá casteyano, non asturiano.
El teatru asturianu sedrá'l teatru escritu n'asturianu, trate la tema que trate, tea dirixíu a quien seya y gocie o non de les prerrogatives de les oficines de normalización llingüística.
El restu d'obres escrites n'otres llingües han ser consideraes como propies d'esi idioma, independientemente de quien les componga o onde lo faiga. Asina diríemos, por exemplu, "teatru noruegu d'Asturies".
Ensin embargu, la torna al asturianu d'un testu n'otru idioma, nun sedrá asturianu de ninguna les maneres. La casa muñeques d'Ibsen, por más que se traduzca, va siguir siendo teatru noruegu.
Y esto nun fai más que siguir la lóxica perclara de la organización d'una biblioteca, onde los documentos dixébrense pola llingua del orixinal, en primer llugar, y dempués pol xéneru, la época y, finalmente, pol nome l'autor n'orde alfabéticu. D'esta miente, p'alcontrar El puente de Carlos Gorostiza, habrá que dir a onde'l "teatru arxentinu" (sicasí, "hispanoamericanu" o "español d'Arxentina" o "español, seición Arxentina") del siglu XX, y si buscamos El señor cura de Vital Aza, tendremos que dir a la seición de "teatru español" del sieglu XIX, bien na estaya d'Asturies, si la hubiere, o d'España, non a la de "teatru asturianu".
Per otru lláu, un testu nun ye asturianu por falar de temes asturianes. Por más qu'Armando Palacio Valdés trate dellos motivos tradicionales asturianos na so prestosísima La aldea perdida y seya un autor d'Entrialgo, esta novela nun ye asturiana, ye casteyana, porque nesa llingua ta escrita. ¿O ye que Terenci Moix escribía novela exipcia por falar de Nefertiti? Y si nun ye a la inglesa, nun quiero imaxinar a qué lliteratura pertenez The Lord of Rings de J.R.R. Tolkien (pesie a qu'esti inventara dellos idiomes pa los sos personaxes).
Pa rematar la idega, vamos poner un supuestu con otru productu bien conocíu y representativu d'Asturies: la sidra. Va unos años, denuncióse que buena parte de la producción asturiana yera fecha con manzana forita, de Lleida, pa más señes. Munchos llagareros, chigreros y consumidores protestaron y surdieron les denominaciones d'orixen pa les manzanes y pal productu alcohólicu. Anguaño, hai sidra asturiana con denominación, que ye la fecha n'Asturies y con manzana asturiana. Tamién otros palos fechos equí, pero ensin la posibilidá d'acoyese al baremu de calidá, porque nun s'especifica el sitiu de collecha la manzana. Ye sidra fecha n'Asturies y ehí queda. Finalmente, hai otres sidres que vienen dafechu fuera, son d'importación y tan escomenzando a conocese, lo que fai que la cultura sidrera de los asturianos se tea ampliando. La diferencia ye nidia. Y pal teatru, igual.
Prestaríame, a mou de conclusión, que quedare claro que toes estes consideraciones nun entren nin na calidá de los testos (eso depende del autor y la so capacidá d'espresión y comunicación del mesmu nel so idioma), nin na so autoctonía (pa ser asturianu ún testu nun tien por qué habese escrito n'Asturies, si non n'esti idioma), nin na so temática (puen tratase tolos temas en tolos idiomas cuando nun esisten complexos d'inferioridá al enfrentalos). Solo fala de la vinculación efeutiva ente un idioma y un territoriu, víctimes de dellos prexuicios y tracamundios.
